این رویداد ملی که به‌طور سنتی تحت نظارت سازمان توسعه تجارت برگزار می‌شد و با مشارکت مؤثر تشکل‌های صنفی بخش خصوصی جان می‌گرفت، از سال گذشته در تصمیمی ناگهانی و مبهم به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و پارک فناوری پردیس واگذار شده است. نهادی که هرچند در حوزه فناوری‌های نوین نقش‌آفرین است، اما نه مسئولیت ذاتی در حوزه سلامت دارد، و نه تخصص و تجربه‌ای در مدیریت یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌های صنعت بهداشت و درمان کشور.
در حالی که ذات این نمایشگاه باید بر ارتقای جایگاه صنعت سلامت متمرکز باشد، اکنون به عرصه‌ای تبدیل شده که برای پر کردن سالن‌ها، احتمالا هر شرکت دانش‌بنیانی، حتی با کمترین ارتباط با حوزه سلامت، از طرف معاونت علمی با تخفیف‌های بالا به نمایشگاه دعوت شده است؛ بی‌آنکه توازنی میان واقعیات بازار، نیازهای سلامت عمومی و ترکیب عرضه‌کنندگان حفظ شود.
نکته تلخ‌تر آنکه پیش از این، همین معاونت علمی نمایشگاه «ایران ساخت» را برگزار کرده بود؛ نمایشگاهی آن‌چنان کم‌فروغ، ناکام و دور از اهداف واقعی که به‌جای بازطراحی یا ارتقاء آن، تصمیم گرفتند از برند معتبر «ایران هلث» استفاده کنند و شکست نمایشگاه کم‌رمق قبلی را زیر چتر این برند قرار دهند. به‌عبارتی، گنجشک بی‌رمق «ایران ساخت» را در قفس قناری نیمه‌جان «ایران هلث» جای دادند تا بلکه از گرمای اعتبار آن، رمقی به پروژه‌های کم‌اثر خود ببخشند.
در این میان، نقش وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی حوزه سلامت کشور، به‌طرز نگران‌کننده‌ای حذف شده است. نام‌هایی چون دکتر ظفرقندی، دکتر پیرصالحی و دکتر شاهمرادی، که می‌توانستند پشتوانه‌ای تخصصی و اجرایی برای این رویداد باشند، عملاً کنار گذاشته شده‌اند و گویی تنها وظیفه‌شان حضور در مراسم روبان‌بری افتتاحیه برای عکس یادگاری است، آن هم برای آنکه خدشه‌ای به روابط وزارت بهداشت و معاونت علمی وارد نشود!
سؤال اینجاست: آیا اداره کل نظارت وزارت بهداشت بر سلامت کالاهای حاضر در این نمایشگاه نظارت کامل دارد؟ آیا IRC محصولات عرضه‌شده بررسی شده‌اند؟ یا امسال نیز باید نگران حضور کالاهای قاچاق، بی‌هویت یا خارج از رگولاتوری باشیم؟ نباید فراموش کرد که در نمایشگاه سال گذشته، حضور تجهیزات قاچاق موجب بحرانی جدی شد؛ بحرانی که نه با دخالت دستگاه‌های رسمی، بلکه با ورود خبرنگاران جسور و رسانه‌هایی چون ریان، درمانا و آبسلانگ مهار شد. اگر رسانه‌ها نبودند، هیچ‌کس برای صیانت از سلامت مردم واکنشی نشان نمی‌داد.
و باز هم، باید پرسید: آقایان وزارت بهداشت، آیا همچنان نگرانید؟ یا شما را نیز از عرصه بیرون گذاشته‌اند؟ اگر سلامت مردم خط قرمز شماست، سکوت نکنید. نقش ناظران تخصصی نباید به تماشاچی مراسم تشریفاتی تقلیل یابد.
افسوس‌بارتر آنکه اگر چهار سال پیش، دو پیشکسوت صنفی در ایران هلث، آن مشاجره پرحاشیه را در حضور وزیر وقت به راه نمی‌انداختند و یکدیگر را به ارزخواری متهم نمی‌کردند، امروز این انشقاق عمیق صنفی شکل نمی‌گرفت و بهانه‌ای به دست مدیران دولتی نمی‌افتاد تا چنین واگذاری نگران‌کننده‌ای را توجیه کنند.
در کشورهای توسعه‌یافته، نمایشگاه‌های سلامت نه تنها به‌طور کامل تحت نظارت وزارت بهداشت برگزار می‌شوند، بلکه تمامی زنجیره‌های علمی، تجاری و نظارتی در طراحی و برگزاری آن نقش دارند. در آلمان، نمایشگاه Medica Düsseldorf به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد حوزه تجهیزات پزشکی دنیا، با نظارت مستقیم دولت فدرال، مشارکت اتاق‌های صنفی و نهادهای تخصصی، و حضور فعال نهادهای رگولاتوری برگزار می‌شود. هیچ شرکتی بدون مجوز رسمی از CE، FDA یا TÜV اجازه شرکت ندارد.
در کشور ترکیه، نمایشگاه Expomed Eurasia تحت حمایت وزارت سلامت و مشارکت نزدیک اتحادیه‌های تولیدکننده تجهیزات پزشکی و دارویی برگزار می‌شود. در امارات، Arab Health با مدیریت ساختارمند و نظارت چندلایه، حضور برندهای معتبر بین‌المللی را تضمین می‌کند. استانداردهای نظارتی و نظارت پیش‌نمایشی در همه این کشورها اعمال می‌شود؛ چیزی که در ایران در سایه سکوت برگزارکنندگان تقریباً حذف شده است.
طبق گزارش اتحادیه جهانی نمایشگاه‌ها (UFI)، ۷۰ درصد نمایشگاه‌های سلامت جهان با هدایت مستقیم وزارت بهداشت کشورها برگزار می‌شوند. همچنین، در نظرسنجی انجام‌شده توسط MedTech Europe، بیش از ۸۵ درصد شرکت‌های حاضر در نمایشگاه‌های سلامت، تخصص و اعتبار علمی و صنفی برگزارکنندگان را اصلی‌ترین دلیل حضور خود اعلام کرده‌اند.
در حالی که استانداردسازی و حضور نهادهای علمی سلامت در سطح جهانی ضروری شمرده می‌شود، در ایران با واگذاری ایران هلث به پارک فناوری پردیس، این نمایشگاه به فضایی برای عرضه عمومی محصولات دانش‌بنیان تبدیل شده است . هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی شفاف، نشست رسمی یا اعلامیه عمومی از سوی وزارت صمت یا سازمان توسعه تجارت در خصوص چرایی و چگونگی واگذاری ایران هلث به معاونت علمی منتشر نشده است. این در حالی است که این واگذاری در سال پایانی دولت انجام شد و مدیران دولت قبل رفتند و نماندند تا دسته گلی که به آب داده اند را تماشا کنند.
حتی در مکاتبات انجمن‌های صنفی نیز به‌وضوح دیده می‌شود که تا پیش از واگذاری، فرآیند تصمیم‌سازی در اختیار خود تشکل‌ها و سازمان توسعه تجارت بود و هیچ مستند رسمی درباره دلایل خروج این نمایشگاه از این چرخه ارائه نشده است.
سال گذشته، چندین رسانه تخصصی سلامت از جمله «درمانا» و «آبسلانگ» اسامی و تصاویر محصولاتی را منتشر کردند که فاقد هرگونه مجوز IRC از وزارت بهداشت بودند و حتی برخی از آن‌ها از بازارهای منطقه آزاد یا به‌صورت قاچاق وارد کشور شده بودند. در غیاب کنترل‌های وزارت بهداشت و حضور شرکت‌هایی که صرفاً به‌واسطه عنوان «دانش‌بنیان» وارد نمایشگاه شده‌اند، این نگرانی به‌شدت بالا گرفته است که ایران هلث به یکی از مسیرهای مشروع‌سازی کالاهای فاقد مجوز در بازار سلامت کشور تبدیل شود.
در نمایشگاه‌هایی مانند Expomed ترکیه یا MedTech Expo در انگلستان، ورود شرکت‌کننده بدون حداقل دو تأییدیه رسمی یا داوری تخصصی، غیرممکن است. آیا چنین رویه‌ای در ایران هلث وجود دارد؟
در نمایشگاه‌های حرفه‌ای، ارزیابی رسمی پس از رویداد منتشر می‌شود: میزان قراردادهای بسته‌شده، نتایج نظرسنجی از شرکت‌کنندگان، نرخ بازگشت سرمایه (ROI)، و شاخص‌های رضایت. اما در ایران هلث، حتی یک گزارش رسمی پیش از رویداد، عملکرد یا خروجی منتشر نمی‌شود؛ نه در سال گذشته و نه امسال.
عدم شفافیت در ارزیابی، موجب کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری و دلسردی از حضور در سال‌های آینده می‌شود. این خلأ، دقیقاً خلاف اصول و استانداردهای اتحادیه جهانی نمایشگاه‌ها (UFI) است که ایران نیز عضوی از آن به شمار می‌آید.
ایران هلث تا سال ۱۳۹۸ میزبان شرکت‌هایی از چند ده کشور سطح اول حوزه تجهیزات پزشکی از جمله آلمان، چین، کره جنوبی، ترکیه، ایتالیا و مالزی بود. اما در سال گذشته، به‌دلیل فضای نامطمئن اقتصادی و فقدان اعتماد به ساختار جدید، حتی حضور نمادین شرکت‌های خارجی نیز از بین رفته است و صرفاً چند جزیره کوچک از کشورهای دوست و برادر شبه‌کمونیستی مانند روسیه و چین در نمایشگاه حاضرند.
این مسئله به معنای قطع زنجیره تأمین فناوری و دانش در صنعت تجهیزات پزشکی کشور است. ارتباطات بین‌المللی، که باید هدف اصلی نمایشگاه‌های سلامت باشد، اکنون تقریباً به صفر رسیده و هیچ مقام دولتی نیز برای جبران این فاجعه اقدامی نکرده است.
در حالی که برندهای معتبر ایرانی و بین‌المللی در سال‌های گذشته با قدرت در ایران هلث حضور داشتند، در این دوره یا اساساً شرکت نکرده‌اند یا با حضور حداقلی و بدون رونمایی از محصول، در نمایشگاه ظاهر شده‌اند. حتی شرکت‌های قدیمی تأمین تجهیزات پزشکی، مانند شرکت‌های عضو انجمن تأمین و مرآت که از اعضای شورای سیاست‌گذاری سال گذشته بودند، غرفه‌های خود را رزرو نکرده‌اند.
در مکاتبات برخی از این برندها با انجمن‌های صنفی، صراحتاً به عدم اعتماد به ساختار جدید و نبود استانداردهای نمایشگاهی اشاره شده است. خروج برندها، زنگ خطری جدی است؛ مسئله‌ای که حتی نمایشگاه Medica نیز در دوران پاندمی با آن روبه‌رو شد، اما با بازگشت اعتماد عمومی، به‌سرعت آن را جبران کرد—چیزی که در ایران تاکنون رخ نداده است.
در حاشیه جلسات هماهنگی نمایشگاه، شکاف عمیقی میان برخی مدیران دولتی (به‌ویژه معاونت علمی ریاست‌جمهوری) و نهادهای صنفی (مانند انجمن تامین تجهیزات پزشکی) ایجاد شده است. نهادهای صنفی در جلسات شورای سیاست‌گذاری عملاً حذف یا بی‌اثر شده‌اند. این روند منجر به سیاست‌گذاری از بالا به پایین شده که نه تنها خروجی مطلوبی ندارد، بلکه واگرایی ساختاری میان ذی‌نفعان کلیدی صنعت را نیز دامن زده است.
حلقه‌ی خودی‌ها هر روز تنگ‌تر می‌شود، و دیگر خبری از بیش از ده تشکل صنفی که در سال‌های گذشته نقش میانه‌دار و متعادل‌کننده‌ای در برگزاری ایران هلث داشتند نیز نیست.
برای آنکه ایران هلث از یک لاشه‌ی ویترین‌سازی به نماد اقتدار ملی در سلامت تبدیل شود، بازتعریف بنیادین این نمایشگاه یک ضرورت فوری است. مشارکت نهادهای علمی، بازگشت نظارت وزارت بهداشت، حضور رسانه‌های مستقل، و مشارکت واقعی نهادهای صنفی باید در دستور کار قرار گیرد.
اگر چنین نوسازی‌ای صورت نگیرد، تجربه شکست‌خورده‌ی «ایران ساخت» و « اینوتکس» به‌زودی به کل برند ایران هلث سرایت خواهد کرد، و سرمایه اجتماعیِ اعتماد به صنعت سلامت ایران، برای همیشه آسیب خواهد دید.
نمایشگاه ایران هلث تنها یک رویداد صنفی یا تجاری نیست؛ این نمایشگاه با سلامت عمومی گره خورده است. مشارکت رسانه‌ها و فعالان حوزه سلامت در مطالبه‌گری و پرسش از نهادهای مسئول، مهم‌ترین ابزار برای حفظ سلامت مردم و شفاف‌سازی در فضای بیمار تصمیم‌سازی‌های پشت‌پرده است.
این فقط دغدغه پزشکان یا خبرنگاران نیست؛ این مسئله زندگی و سلامت روزمره همه مردم ایران است. اگر افکار عمومی نپرسد که چرا برند ملی ایران هلث از دست رفته، هیچ نهادی به میل خود پاسخگو نخواهد شد. سکوت، خیانت به آینده سلامت است.
ایران هلث، باید بازتعریف شود. نه به‌عنوان خدمات‌رسانی به شرکت‌های دانش‌بنیان، بلکه به‌عنوان میدان تخصصی صنعت سلامت، با نظارت وزارت بهداشت، مشارکت واقعی صنف، و بر پایه شفافیت، استاندارد و اعتماد عمومی.
آقایان تصمیم‌گیر، به خاطر سلامت مردم ایران، سکوت نکنید!
نظرات کاربران