آزمایشات غربالگری مولکولی
آیمد ۹۰ پیگیر دستاوردهای سازمان انتقال خون در دوره مدیریت مصطفی جمالی بود براین اساس عباداله سالک مقدم معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون ایران به تشریح این دستاوردها برای خبرنگار آیمد ۹۰ پرداخت.
آزمایش اسید نوکلئیک (NAT) یک فنآوری مولکولی برای غربالگری اهدای خون به منظور کاهش خطر عفونت های منتقله از طریق انتقال خون در گیرندگان خون است. آزمایش NAT به اسیدهای نوکلئیک ویروسی بسیار حساس و اختصاصی است.
این فناوری مبتنی بر تقویت نواحی هدف اسید ریبونوکلئیک ویروسی (RNA) یا اسید دئوکسی ریبونوکلئیک (DNA) ویروس هاست که آنها را زودتر از سایر روش‌های غربالگری شناسایی می‌کند و در نتیجه دوره پنجره (فاصله زمانی بین قرار گرفتن اهداکننده خون در معرض عوامل عفونی و امکان شناسایی آن در آزمایشگاه) عفونت ویروس های ایدز (HIV) و هپاتیت B و C (HBV و HCV) را کوتاه می‌کند.
مطابق با مطالعات صورت گرفته استفاده از آزمایشات غربالگری NAT، می تواند دوره پنجره برای ویروس های HIV، HCV و HBV را به ترتیب از حدود ۷۰، ۳۰ و ۴۰ روز در آزمایشات غربالگری سرولوژی به کمتر از ۳، ۵ و ۱۰ روز کاهش دهد. این فنآوری در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ در کشورهای توسعه یافته دنیا معرفی شد و در حال حاضر مطابق با گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) “وضعیت جهانی در خصوص سلامت خون و در دسترس بودن آن در سال ۲۰۲۱” و نیز آخرین گزارش اتحادیه اروپا “گزارش سالیانه جمع آوری، آزمایش و استفاده از خون و فرآورده های خون اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶″، جدا از این که بیش از ۷۰% کشورهای اتحادیه اروپا NAT را برای غربالگری ویروسی خون های اهدایی اجرا کرده اند بلکه بسیاری از مراکز انتقال خون در کشورهای هم جوار ایران در خاورمیانه و آسیای میانه نیز از جمله کویت، عمان، عربستان، قطر، امارات متحده، ترکیه، مصر، قزاقستان، تاجیکستان، روسیه و پاکستان (به صورت محدود) از آزمایش NAT برای غربالگری خون های اهدایی استفاده می کنند و این در حالی است که کشور ایران از این تکنولوژی بی بهره بود.
گزارش کشورهای مختلف از بروز میزان قابل توجهی از نتایج سرولوژی منفی یا سرونگاتیو که فقط آزمایش NAT آنها مثبت می شود، استفاده از این فنآوری برای افزایش سلامت خون های اهدایی را توجیه پذیر می کند. علی رغم استفاده از تست های سرولوژی پیشرفته و با حساسیت بالا در ایران برای غربالگری خون های اهدایی یعنی آزمایش کِمیلومینسانس و الکتروکِمیمینسانس (Electrochemiluminescence و Chemiluminescence)، کشور ما نیز مستثنی از این موارد فقط NAT مثبت با نتایج سرولوژی منفی نخواهد بود؛ نتایج منتشر شده در مراکز انتقال خون دنیا و نیز ایران، نشان می دهد که نتیجه غربالگری خون تعدادی از اهداکنندگان در دوره پنجره تست های سرولوژی، منفی بوده و صرفاً با آزمایش NAT شناسایی می شوند که اهمیت انجام آزمایش NAT را در ارتقا سلامت خون های اهدایی نشان می دهد.
همچنین استفاده از آزمایش NAT می تواند مزایای بالقوه ای در شناسایی هپاتیت نهفته در اهداکنندگان خون، در شناسایی افراد مبتلا به موارد ویروسی با جهش آنتی ژن و آنتی بادی که در روش های سرولوژی قابل شناسایی نیست و در شناسایی افراد مبتلا دارای سرکوب ایمنی که قادر به تولید آنتی بادی نیست، نیز می شود.
همچنین با استقرار این فن آوری در سازمان و با بررسی بیشتر، امکان کاهش دوره معافیت اهداکنندگان خون و نتیجه افزایش ذخایر خونی برای بیماران نیازمند وجود دارد. ضمن اینکه NAT قادر به شناسایی عوامل دیگری نظیر هپاتیت A (HAV) و پاروو ویروس (B19) است و در نتیجه با امکان غربالگری همزمان ۵ عامل عفونی در فرآورده های خونی، نهایتاً افزایش ارزش پلاسماهای ارسالی برای تولید داروهای مشتق از پلاسما را موجب می گردد. در کنار مزایای ذکر شده، شانس انتقال این تکنولوژی و دانش به کشور را نباید نادیده گرفت.
با این توصیف استفاده از فن آوری NAT، علاوه بر تامین سلامت بیماران و نجات انسان ها، نقش حیاتی در پیشگیری از گسترش بیماری های عفونی در سطح کشور با شناسایی و قطع زنجیره انتشار افقی و عمودی آنها به سایر افراد جامعه و نسل های بعدی می گردد. ضمن اینکه شناسایی زودهنگام این عوامل عفونی در مراجعه کنندگان، منجر به مشاوره و ارجاع سریعتر آنها به مراکز درمانی تابعه وزارت بهداشت برای پیگیری روند درمان و کنترل بیماری می شوند.
در حال حاضر فقط ۳ کمپانی دارای مجوز و تاییدیه های FDA ایالات متحده آمریکا و یا CE اتحادیه اروپا برای انجام غربالگری خون های اهدایی به روش NAT می باشند که از این بین سازمان با یکی از آنها که دارای نمایندگی فعال برای ارایه خدمات در ایران می باشد، قرارداد منعقد کرده است.
سیستم غربالگری مورد استفاده دارای الزامات و مشخصاتی مانند گردش کار کاملاً اتوماسیون، امکان ادغام نمونه ها (Pooling)، استاندارد بالای ایمنی، آخرین فناوری کنترل و مدیریت (Handling) نمونه ها و امکان توسعه روش برای استفاده در غربالگری عوامل عفونی دیگر و یا ویروس های نوپدید را دارا هستند.
پیاده سازی این فن آوری در کشور که یک آرزوی دیرینه در سازمان انتقال خون بود، بسیار حیاتی بوده و نیازمند تامین اعتبارات لازم، امکانات زیرساخت اختصاصی و تجهیزات و مواد مصرفی و تخصصی فنی بالا می باشد که سازمان انتقال خون ایران این مهم را به سرانجام رسانده است. همچنین کارآیی و بازده آزمایشات NAT ارتباط مستقیمی با رویکرد و نحوه آزمایشات به تکی (Individual) برای همه اهداکنندگان و یا استفاده از پولدهای تلفیقی از تعداد ۶ تا ۹۶ نمونه اهداکننده می باشد.
با توجه به مطالعات انجام شده در معاونت فنی و فن آوری های نوین سازمان انتقال خون، در حال حاضر سازمان انتقال خون از رویکرد پولد ۹۶تایی در آزمایشات غربالگری مولکولی استفاده می کند و از روز ۲۹ دی ماه ۱۴۰۲ این پروژه در مرکز انتقال خون تهران آغاز شد که بعد از انجام موفقیت آمیز فاز اول این برنامه، از مرداد ماه ۱۴۰۳ به صورت کشوری در حال اجرا می باشد.
از آبان ماه ۱۴۰۳ نیز از رویکرد پولد ۶ تایی استفاده خواهد کرد که ضمن ارتقای ۱۶ برابری حساسیت آزمایش، سلامت خون و فرآورده های خونی در کلاس جهانی را برای بیماران ایرانی فراهم می کند. بنابراین سازمان همزمان از هر دو روش Immunoassay و NAT بهره خواهد برد و از این راه، در صدد آن است که بالاترین درجه امنیت و سلامت خون را داشته باشد. تا کنون با اجرای این پروژه، نتایج چشمگیر و قابل توجهی حاصل شده است که اطمینان و اعتماد به ادامه روند کار را افزایش می دهد.
گردآوری و انتشار اخبار در این تارنما با هوش مصنوعی و ابزار های الکترونیکی اتوماتیک صورت می پذیرد و تمامی حقوق گردآوری و تالیف خبر متعلق به ناشر اصلی آن که در لینک فوق به آن اشاره شده است می باشد. در صورت نیاز به ارسال جوابیه یا توضیح تکمیلی علیه یا له مطلب منتشر شده صرفا از طریق مرجع اصلی خبر اقدام نمایید.
نظرات کاربران